In een crisis kan geen enkele partij het in z’n eentje oplossen

“Vóór deze crises waren leveringszekerheid en betaalbaarheid van energie – twee punten van de energiedriehoek, met sustainability als derde – in ons land altijd vanzelfsprekend”, aldus Segbers. “Het ging de laatste jaren eigenlijk vooral over CO2-uitstoot en duurzaamheid. Sinds de geopolitieke situatie schaarste heeft veroorzaakt verschuiven de elementen van de energiedriehoek, waardoor leveringszekerheid en betaalbaarheid zwaarder wegen. Duurzaamheid komt wat meer op de achtergrond te staan.” Logisch, zegt de coo, maar: “Er is geen planeet B en de klok tikt onheilspellend door. De energietransitie blijft onontbeerlijk. Het is de enige manier om niet alleen de planeet te redden, maar ook om Europa onafhankelijk te maken van Russisch gas en de duurzame energievoorziening veilig te stellen.” De sector zag de energiecrisis al aankomen voor de oorlog in Oekraïne uitbrak, memoreert Segbers. “In het laatste kwartaal van 2021 schoten de prijzen de lucht in en werd de volatiliteit veel hoger dan we ooit gewend waren. Dat creëerde een compleet nieuwe marktdynamiek, waarin extreme prijsschommelingen extreme reacties veroorzaakten. Het werd een soort zelfversterkend effect.” Aan de energiecrisis lag niet één oorzaak ten grondslag; het was een combinatie van factoren. “De covid-pandemie die leidde tot leveringsproblemen in diverse sectoren, de beschikbaarheid van energie, de langzaam stijgende rente, en daarbovenop nog de vreselijke gebeurtenissen in Oekraïne die de wereld vanuit geopolitiek oogpunt totaal heeft veranderd.

“De energiewereld is razendsnel aan het veranderen. Onze mindset moet ook veranderen. We moeten flexibeler en wendbaarder worden, sneller besluiten nemen. Bovendien wordt de energiewereld steeds digitaler.''

Het zorgde voor enorme uitdagingen: hoe sourcen we onze energie, hoe voorkomen we de-industrialisatie, en hoe zorgen we ervoor dat we het momentum van sustainability niet verliezen ten koste van leveringszekerheid?” Als bestuurder vaar je in een crisis scherper aan de wind, zegt Segbers: “Je kijkt naar andere indicatoren. Cash wordt belangrijker. De politiek moet ook in actie komen, dus daarmee heb je een intensiever contact dan anders. Als marktleider in Nederland hebben we een verplichting tegenover onze klanten. We willen een betrouwbare partner zijn, maar ook een product leveren dat ze nog kunnen betalen. In zo’n crisis kan een partij het niet in z’n eentje oplossen, dus wij proberen altijd te co-creëren. Dat hebben wij als sector begrepen, en de politiek ook. We moeten voortdurend met elkaar blijven praten: wat zijn de gevolgen van potentiële acties en wat is er daadwerkelijk in de markt aan de hand? Wederzijds van elkaar leren en er samen uitkomen. Met de overheid, de toezichthouder en andere stakeholders nadenken over hoe de markt van de toekomst eruit moet zien, die markt vormgeven, en de grenzen ervan accepteren.”

Sense of urgency

Het bewustzijn over klimaatverandering is de afgelopen jaren significant toegenomen, ziet Segbers, evenals het besef dat we naar een duurzamer en ecologischer energiesysteem moeten. “Met name de jongere generaties hebben een heel andere mindset. Die combinatie heeft de energietransitie versneld. Grote energiemaatschappijen hebben nieuwe businessmodellen omarmd en de hele sector snapt dat je een duurzaam businessmodel moet hebben, wil je op de middellange en lange termijn succesvol zijn. Het denken over energie is bij onze klanten, zowel zakelijke als particuliere, heel erg veranderd. Van een product waar mensen eigenlijk nauwelijks naar omkeken, naar een product waar extreem veel aandacht aan wordt besteed. Dat helpt bij de energietransitie.

Bij particulieren overstijgt de vraag naar nieuwe energieoplossingen het aanbod ver. Ook zakelijke klanten zien de groeiende noodzaak nu duidelijk in: er heerst een andere sense of urgency. Dat is nu een klein beetje aan het wegzakken, omdat we de winter hebben overleefd en de prijzen zakken tot onder het prijsplafond, maar toch: vergeleken met voor de oorlog in Oekraïne zijn we in een ander tijdperk beland.” CO2-neutraal worden gaat nog zeker vijftien jaar duren. Maar op die manier beziet Segbers de energietransitie niet: “Ik kijk pragmatisch naar welke stap ik vandaag kan zetten om het pad verder te bewandelen. Ik kan iemand wel vertellen welke nieuwe brandstof er in 2037 waarschijnlijk is, maar ik vertel liever hoe iemands huis morgen energieneutraal kan worden. De energiewereld wordt complexer. We moeten onze klanten daarin wegwijs maken, al naar gelang hun transitiepad. Voorheen waren klanten consumenten. Nu consumeren ze niet alleen meer gas en elektriciteit; ze wekken zelf energie op, er komen andere energieoplossingen, er komen pieken en dalen in stroomverbruik en -opwekking. Wij willen onze klanten helpen de volgende stap te zetten.”

Energiewereld van morgen

Het gebruik van fossiele brandstoffen wordt afgebouwd, maar we hebben nog geen energiesysteem dat zelfvoorzienend is zonder kolen en gas. Dus in Nederland zou kernenergie een aantrekkelijk alternatief kunnen zijn voor CO2, denkt Segbers. “Ook in andere landen wordt het beschouwd als realistische bron van toekomstige energie: efficiënt en vanuit CO2-oogpunt schoon. De opslag blijft wel een punt. Toch denk ik dat kernenergie sowieso voor langere tijd een grotere rol zal spelen dan sommige mensen nu denken. Verder groeien offshore wind en zon enorm hard. Maar we zullen de komende tijd nog andere voorraden nodig hebben om de hernieuwbare energie aan te vullen waar nodig. We kunnen ook niet alle industrie en mobiliteit elektrificeren. Dus ik ben ervan overtuigd dat waterstof een belangrijke rol gaat spelen in de energiewereld van morgen. Met name in Australië en Noord-Amerika is op dat terrein enorme vooruitgang geboekt. In die twee gebieden is dan ook bijna een subsidiewedstrijd aan de gang. Er is nog wel het nodige werk te verzetten, zeker als het gaat om transport van waterstof. Maar de meervoudige crises hebben ervoor gezorgd dat de ontwikkelingen zeker vijf jaar naar voren zijn gehaald. Ze hebben daarnaast laten zien dat de vraag naar waterstof hoger zal zijn dan we een aantal jaren geleden dachten. Het is ook een kwestie van concurrerend blijven, als sector, als land. Hoe bescherm je welvaart en voorkom je de-industrialisatie? De Inflation Reduction Act is een ongeëvenaard subsidieprogramma dat investeringen in Noord-Amerika aantrekt. Bedrijven waar energie grote impact heeft op de business zullen goed nadenken waar ze gaan produceren en waar ze het beste kunnen investeren. Hoe houden we in de EU de prijzen op een niveau waarmee we kunnen blijven concurreren met Azië en met Amerika? Want de energiecrisis is een Europese crisis. Dus nationale regeringen en de EU moeten ingrijpen, en beseffen hoe belangrijk het is om concurrerend te blijven.